Muốn tăng độ phì nhiêu của đất và thu được năng suất cao, ổn định, cần phải tác động đồng thời nhiều yếu tố đối với hệ sinh thái nơi trồng. Trong đó, có thể dùng biện pháp trồng thêm các loại cây trồng có ích nhằm bảo vệ và cải tạo đất. Cùng tìm hiểu rõ hơn về những loại cây trồng giúp tăng độ phì nhiêu cho đất này nhé!
Lạc dại (Arachis pintoi)
Lạc dại (Arachis pintoi) là cây cỏ họ đậu có khả năng cộng sinh với vi khuẩn cố định đạm từ nitơ có trong không khí, chúng phát triển sinh khối (thân, lá) nhanh, giữ ẩm và làm giàu mùn cho đất.
Trong các phương pháp che phủ đất, việc trồng lạc dại dưới gốc cây được áp dụng nhiều nhất bởi những ưu điểm mà nó mang lại như: Khi cây ra hoa, đất được cung cấp một lượng đạm đáng kể, làm tăng độ phì đất đai. Lạc dại che phủ nhanh chóng, khi đạt 90% diện tích vườn, cỏ dại hoàn toàn có thể được kiểm soát. Vào mùa nắng, lạc dại giúp cho độ ẩm được giữ khá tốt, giảm chi phí tưới. Vào mùa mưa, lạc dại có ảnh hưởng tốt phòng chống chống xói mòn đất, hạn chế được mầm bệnh từ đất. Lạc dại còn làm giàu quần thể vi sinh vật có ích, vi sinh vật đối kháng trong đất. Ngoài ra thân cây lạc dại còn dùng làm cây phân xanh hay làm thức ăn cho gia súc.
Cây đậu Hồng đáo
Cây đậu Hồng đáo hay còn gọi là đỗ mai có nguồn gốc từ châu Mỹ, tên khoa học: Gliricidia sepium, thuộc họ Đậu, lá kép, màu xanh pha trắng. Cây được trồng phổ biến các tỉnh Nam Trung Bộ. Do nhiều bộ phận của cây, đặc biệt là hạt và vỏ thân có độc tính cao, có tác dụng diệt chuột, nên nó cũng còn có tên là Sát thử hay Sát thử đốm
Cây đậu Hồng đáo được trồng làm băng xanh cản lửa, chắn gió và che bóng cho nhiều cây nông nghiệp dài ngày như Ca cao, Cà phê, Chè, Va-ni.
Cây đậu Hồng đáo có khả năng cải tạo đất rất mạnh, ngoài khả năng cố định đạm tự do của bộ rễ, lá và hoa khi rụng cũng làm tăng nguồn đạm đáng kể cho đất. Không chỉ thế, những nơi có cỏ tranh phát triển mạnh, khó diệt trừ, người ta trồng cây đào đậu thành rừng, sau một thời gian sẽ biến đất cỏ tranh thành đất canh tác nông nghiệp.
Đậu phộng (lạc)
Cũng như các cây họ đậu khác, đậu phộng là cây có khả năng cố định nitơ sinh học rất quan trọng cho cây trồng thông qua hoạt động sống của vi sinh vật. Mặc khác thân lá đậu phộng bị phân huỷ sau khi thu hoạch đã để lại một lượng mùn đáng kể. Đậu phộng cũng được xem là một cây che phủ đất rất tốt, nếu gieo trồng ở mật độ thích hợp, quản lý cỏ dại tốt ở thời gian đầu, cây đậu phộng hoàn toàn có khả năng khống chế được cỏ dại trong suốt thời kỳ sinh trưởng, do vậy sẽ giảm đáng kể số công lao động để chuẩn bị đất gieo trồng vụ sau.
Cây đậu ván
Đậu ván là cây chịu được đất nghèo, đất cát, vùng khô hạn ít mưa. Cây được sử dụng làm phân xanh phủ đất rất tốt. Đậu ván có thể sống 2-3 năm, mùa khô thân rụi nhưng gốc vẫn tái sinh trong mùa mưa năm sau, hạt rụng xuống rất dễ mọc trong tự nhiên.
So với các cây phủ đất họ đậu khác thì đậu ván cho năng suất rất cao, sau 6 tháng đã cho trên 2 tấn chất xanh/ha tương đương 700kg chất khô, kể cả lượng lá rụng sau mùa sinh trưởng để lại thì có trên 15 tấn/ha chất khô. Đây là nguồn tạo chất hữu cơ cải tạo đất rất lớn.
Cây đậu mèo Thái Lan
Được nhập nội và trồng thử nghiệm ở Tây Nguyên từ năm 1993. Ngoài tác dụng cải tạo đất (nhờ có hàm lượng đạm trong thân lá khá cao, khoảng 15-16% chất khô, đạm hạt khoảng 25-28% và đạm do vi khuẩn nốt sần cố định từ khí trời) đậu mèo còn là phương tiện diệt cỏ dại rất hữu hiệu kể cả cỏ tranh. Hạt đậu mèo sau khi khử độc tố còn là loại thức ăn cao dinh dưỡng cho gia súc. Một vài ứng dụng cụ thể: trồng xen canh bắp/ngô với đậu mèo.
Đậu nho nhe
Đậu nho nhe được trồng nhiều ở các tỉnh miền Núi phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn,… Bộ rễ đậu nho nhe phát triển mạnh, có rất nhiều nốt sần. Cây sống 1 năm, có khả năng chịu hạn, thân lá phát triển nhanh, 3 tháng phủ kín đất. Hàm lượng dinh dưỡng trong thân lá cao, làm phân bón rất tốt. Năng suất chất xanh đạt 25-30 tấn/ha.
Đậu công, đậu Sơn Tây, tóp mỡ, hàm xì
Đậu công vó nguồn gốc xuất xứ ở Đông Nam châu Á. Là loài cây bụi họ đậu, chịu đựng rất tốt với điều kiện đất chua, hạn, nghèo dinh dưỡng. Cây có sức tái sinh mạnh sau khi cắt, lá nhiều, sinh khối lớn. Đậu công có tác dụng cải tạo đất, trừ cỏ dại, làm thức ăn gia súc, làm củi đun hoặc cọc đỡ cho các loài cây trồng leo.
Đậu nành (đỗ tương)
Đậu tương (đậu nành) ngoài việc là cây trồng lấy hạt, cây có dầu quan trọng bậc nhất trên thế giới, đứng hàng thứ 4 sau cây lúa mì, lúa nước và ngô thì đậu nành cũng là cây cải tạo đất tốt vì các nốt sần trên rễ cây đậu nành là các nhà máy phân đạm tí hon, những vi khuẩn Rhizobium, Japonium trong các nốt sần sống cộng sinh với cây đậu nành tổng hợp đạm khí trời, làm giàu đạm cho đất.
Đậu triều
Được dùng để làm lương thực (hạt đậu), thức ăn cho súc vật (quả đậu, vỏ quả đậu, lá…). Ngoài ra, đậu triều còn có thể làm củi đun hoặc nuôi cánh kiến và có tác dụng cải tạo đất rất tốt.
Cốt khí (cây điền thất)
Cây cốt khí có nguồn gốc vùng nhiệt đới được đưa trồng ở Việt Nam gần 1 thế kỷ nay, chủ yếu là các tỉnh Bắc bộ. Cốt khí là cây bụi nhỏ thân gỗ cao 2 -3m, đường kính cổ rễ 4 – 5 cm, tuổi thọ trung bình 3 – 5 năm, thân tròn, có nhiều lông màu trắng vàng, nhiều cành, nhánh, tán khá dày. Cây ưa sáng, mọc nhanh và thường xanh. Hệ rễ phát triển và có nhiều nốt sần chứa vi khuẩn cố định đạm cộng sinh.
Hơn chục năm lại đây, cây cốt khí được trồng kết hợp với diện tích lớn trên nhiều vùng cả ở ven biển miền Trung, Tây Nguyên và Nam bộ. Cây cốt khí đã trở thành cây chủ lực được sử dụng làm cây che phủ đất, chống xói mòn vùng miền núi, trồng xen phụ trợ cho nhiều loại cây trồng khác trong nông lâm nghiệp rất có hiệu quả được nhiều dự án trong và ngoài nước quan tâm hỗ trợ phát triển.
Cây Kutdu (nhiều nơi gọi là cây sắn dây dại)
Kutdu là loại dây leo được gieo bằng hạt, hoặc giâm bằng hom cành trồng xen giữa các hàng cao su hoặc trong vườn cây ăn quả lâu năm để phủ đất và cắt làm phân xanh.
Muồng lá tròn kép
Có xuất xứ từ Floria-Mỹ. Cây có công dụng như lạc dại, song muồng lá tròn kép chịu đựng tốt hơn với điều kiện khó khăn. Sinh khối không cao song cũng là nguồn thức ăn bổ sung quý giá trong mùa đông.
Muồng lá tròn kép ra hoa kết quả liên tục từ tháng 4 nên lượng hạt sản sinh ra khá nhiều. Như vậy, muồng lá tròn kép được nhân bằng hạt một cách dễ dàng. Đây cũng là loài cây lâu năm, hơn nữa do đất luôn luôn được bổ sung hạt mới nên một khi đã được thiết lập thì không phải trồng lại.
